Unijny mechanizm dostosowywania cen emisji na granicy (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM) zacznie pobierać opłaty od 2026 r. Opiera się na prostym założeniu: importer do UE zapłaci za ukrytą w towarach emisję dwutlenku węgla dokładnie tyle, ile zapłaciłby unijny producent. Jeśli w kraju eksportującym obowiązuje własny system handlu uprawnieniami do emisji (ETS), można tę opłatę zmniejszyć o realnie poniesiony koszt emisji. CBAM jest odpowiedzią na obawy przed „ucieczką emisji” – sytuacją, w której produkcja przemysłowa przenosi się do krajów bez ograniczeń emisyjnych.
Turcja jest jednym z głównych dostawców towarów objętych CBAM (stal, aluminium, cement, nawozy) do UE. Szacuje się, że w 2022 r. wartość eksportu tych towarów do UE wyniosła ok. 19 mld EUR, co stanowiło prawie 8 % całkowitego tureckiego eksportu. Nic dziwnego, że władze w Ankarze przygotowały krajowe rozwiązania: 9 lipca 2025 r. opublikowano w Dzienniku Urzędowym ustawę klimatyczną nr 7552. To pierwsze kompleksowe prawo klimatyczne w Turcji. Jakie są jego najważniejsze elementy i co znaczą dla biznesu?
Kluczowe zadania i funkcje nowej ustawy
1. Utworzenie krajowego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS).
Ustawa określa ramy dla tureckiego ETS – rynku uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. System ma działać na zasadzie limitów intensywności emisji, a nie sztywnych limitów absolutnych. Ustawa przewiduje bezpłatne przydziały uprawnień dla podmiotów w początkowej fazie; na podstawie danych historycznych lub benchmarków. Pilotowy etap ETS rozpocznie się w 2026 r., a w okresie przejściowym kary administracyjne będą obniżone o 80 %. Przedsiębiorcy objęci ETS muszą uzyskać pozwolenie na emisje w ciągu trzech lat od wejścia ustawy w życie.
2. Możliwość stworzenia mechanizmu korekty cen emisji na granicy (SKDM – Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması).
Ustawa w art. 2 wprowadza definicję SKDM jako „mechanizmu zarządzania emisjami gazów cieplarnianych w towarach importowanych do gminnego obszaru celnego”. Najważniejszy jest art. 8 ust. 1 pkt ç, który stanowi, że: „w celu uwzględnienia ukrytych emisji w towarach importowanych do tureckiego obszaru celnego może zostać utworzony mechanizm korekty cen emisji na granicy (SKDM). Raportowanie, zakres, treść, procedury i zasady SKDM określi Ministerstwo Handlu w koordynacji z właściwymi ministerstwami”. To wyraźna inspiracja unijnym CBAM.
3. Utworzenie organów i narzędzi finansowych.
Ustawa powołuje Radę Rynku Węglowego (Karbon Piyasası Kurulu) i wyznacza operatora rynku – spółkę Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ). Rada będzie m.in. zatwierdzać krajowy plan alokacji, określać podział bezpłatnych uprawnień i decydować o wielkości aukcji. Ustawa wprowadza także turecką zieloną taksonomię oraz system zielonych instrumentów finansowych (obligacje, gwarancje, ubezpieczenia) w celu wsparcia inwestycji w niskoemisyjne technologie.
4. System kredytów węglowych i offsetów.
Podobnie jak w UE, przewidziano możliwość korzystania z dobrowolnych projektów redukcji emisji. Krajowy system kredytowania węglowego ma rejestrować projekty, a uzyskane kredyty będzie można wykorzystać do spełnienia części obowiązków w ETS.
Co oznacza ustawa dla biznesu?
Eksporterzy do UE i CBAM
Dla tureckich eksporterów kluczowe znaczenie ma związek między krajowym ETS a CBAM. Mechanizm CBAM pozwala odliczyć od opłaty CBAM jedynie realnie zapłaconą krajową cenę emisji. Ponieważ turecka ustawa przewiduje pełne bezpłatne przydziały uprawnień przynajmniej w początkowych fazach, krajowy koszt emisji będzie niski. Oznacza to, że eksporterzy żelaza, stali, aluminium czy cementu nie będą mieli z czego „odjąć” i w rezultacie importerzy w UE zapłacą pełną stawkę CBAM. W dłuższej perspektywie (gdy w Turcji pojawią się aukcje uprawnień lub system intensywności zostanie zaostrzony) zapłacona w Turcji cena emisji będzie mogła obniżyć opłatę CBAM.
Producenci i importerzy w Turcji
Ustawa tworzy podstawy dla ograniczenia emisji w przemyśle. Podmioty w sektorach energochłonnych (energetyka, przemysł metalowy, cement, nawozy) będą musiały monitorować emisje i raportować je według standardów określonych w rozporządzeniach. Niedopełnienie obowiązku oddania uprawnień spowoduje konieczność zakupu dodatkowych uprawnień i zapłatę kary. Firmy importujące do Turcji muszą liczyć się z możliwością nałożenia opłat w ramach SKDM, gdy ten zostanie wdrożony – szczególnie, jeśli ich produkty pochodzą z krajów bez systemów cen emisji.
Finanse i inwestycje
Wprowadzenie krajowej zielonej taksonomii i systemu zielonych finansów ułatwi pozyskiwanie kapitału na projekty redukujące emisje. Biznes może korzystać z ulg podatkowych, gwarancji i subsydiów na inwestycje w efektywność energetyczną, OZE czy rozwój technologii wodorowych. Nowy system kredytów węglowych i offsetów stworzy dodatkowy rynek dla projektów redukcji emisji, np. w leśnictwie czy gospodarce odpadami.
Wpływ na strategie biznesowe
-
Ocena łańcucha dostaw: Firmy eksportujące do UE powinny zmapować emisje w swoich produktach i ocenić, ile CBAM będą musiały zapłacić. Ustawa wymaga monitorowania i raportowania emisji – to dobra okazja do stworzenia solidnych systemów zarządzania danymi.
-
Przygotowanie do raportowania: ETS będzie wymagał szczegółowych raportów emisji oraz weryfikacji przez niezależne jednostki. Warto już teraz zainwestować w systemy pomiaru i ewidencji emisji oraz upewnić się, że dane są zgodne z przyszłymi regulacjami.
-
Analiza kosztów i możliwości: Początkowo bezpłatne przydziały zminimalizują wpływ ETS na koszty, ale w perspektywie kilku lat aukcje uprawnień i ewentualny SKDM mogą podnieść ceny importu i emisji. Firmy powinny uwzględnić te koszty w swoich prognozach finansowych i rozważyć inwestycje w redukcję emisji.
-
Współpraca z partnerami: Ponieważ CBAM dotyczy produktów na każdym etapie łańcucha dostaw, warto współpracować z dostawcami w celu redukcji emisji. Z kolei importerzy do Turcji powinni śledzić rozwój przepisów SKDM.
Podsumowanie
Tureckie prawo klimatyczne nr 7552 jest ważnym kamieniem milowym w polityce klimatycznej kraju. Tworzy ramy krajowego ETS, umożliwia wprowadzenie mechanizmu korekty cen emisji na granicy i promuje zielone finanse. Na razie system opiera się na bezpłatnych przydziałach, co ogranicza jego bezpośredni wpływ na eksport do UE – importerzy w Unii wciąż będą ponosić pełną opłatę CBAM. Jednak w miarę rozwoju tureckiego ETS i ewentualnego wdrożenia SKDM rośnie znaczenie strategicznego zarządzania emisjami i przygotowania biznesu do nowych wymogów. Firmy z sektorów energochłonnych, a także ich partnerzy handlowi w UE, powinny już dziś dostosować się do nadchodzących zmian.
Źródło:
Turecka Ustawa Klimatyczna (BİRİNCİ KISIM, Genel Hükümler, BİRİNCİ BÖLÜM Başlangıç Hükümleri)
