Europa zaostrza regulacje środowiskowe – CBAM to dopiero początek. Co czeka importerów w 2025 roku?

W ostatnich latach Unia Europejska konsekwentnie wdraża przepisy, które mają na celu zmniejszenie śladu węglowego i przeciwdziałanie degradacji środowiska. CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) to pierwsza regulacja wprowadzająca obowiązek raportowania emisji związanych z importowanymi produktami. Jednak to dopiero początek – kolejne regulacje, takie jak EUDR (EU Deforestation Regulation) oraz Product Environmental Footprint (PEF) i cyfrowe paszporty produktowe, na nowo zdefiniują zasady działania firm importujących i produkujących w UE.

CBAM – już nie tylko raportowanie, ale i opłaty

CBAM, wprowadzony w październiku 2023 roku, obecnie działa w fazie przejściowej, wymagając od importerów raportowania emisji. Jednak od 2026 roku przedsiębiorstwa będą musiały kupować uprawnienia do emisji CO2, co wpłynie na ich koszty operacyjne i konkurencyjność na rynku. Wyzwanie? Pozyskanie rzeczywistych danych emisyjnych od dostawców spoza UE – obowiązek, z którym zmaga się wiele firm.

Jak się przygotować?

• Weryfikacja śladu węglowego importowanych produktów.
• Współpraca z dostawcami w celu pozyskania danych emisyjnych.
• Automatyzacja procesu raportowania i planowanie kosztów na przyszłość.

Status upoważnionego zgłaszającego CBAM

Od 1 stycznia 2026 roku, aby importować do Unii Europejskiej towary objęte mechanizmem CBAM, przedsiębiorstwa będą musiały uzyskać status upoważnionego zgłaszającego CBAM. Jest to niezbędne do legalnego wprowadzania takich towarów na rynek unijny.

Aby uzyskać status upoważnionego zgłaszającego CBAM, przedsiębiorstwo musi spełnić określone kryteria, w tym:

Warunki uzyskania statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM:

• Brak zaległości podatkowych: Firma nie może posiadać zaległości w płatnościach podatkowych ani celnych.
• Stabilność finansowa: Przedsiębiorstwo nie może być w stanie upadłości ani likwidacji.
• Złożenie sprawozdań finansowych: Konieczne jest terminowe składanie sprawozdań finansowych zgodnie z obowiązującymi przepisami.
• Wywiązanie się z obowiązku raportowego: Firma musi prawidłowo realizować obowiązki związane z raportowaniem emisji w ramach CBAM.
• Zdolność do pokrycia kosztów importu: Przedsiębiorstwo powinno udokumentować zdolność finansową do pokrycia kosztów związanych z importem, w tym potencjalnych opłat wynikających z CBAM.

Procedura składania wniosku

Wniosek o nadanie statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM należy złożyć za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC). Rejestracja w systemie PUESC jest niezbędna do uzyskania dostępu do rejestru CBAM oraz do składania wymaganych sprawozdań.

Kroki do podjęcia:

1. Rejestracja na PUESC: Utworzenie konta i rejestracja firmy w systemie PUESC.
2. Złożenie wniosku: Wypełnienie i złożenie odpowiedniego wniosku o nadanie statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM poprzez PUESC.
3. Przygotowanie dokumentacji: Dołączenie wymaganych dokumentów potwierdzających spełnienie kryteriów, takich jak sprawozdania finansowe czy zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach.

Uzyskanie statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM jest kluczowe dla firm planujących kontynuację importu towarów objętych tym mechanizmem po 1 stycznia 2026 roku. Warto już teraz podjąć odpowiednie kroki, aby zapewnić zgodność z nadchodzącymi regulacjami i uniknąć potencjalnych zakłóceń w działalności importowej.

Certyfikaty CBAM

Od 1 stycznia 2026 roku mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂ (CBAM) wejdzie w pełną fazę operacyjną, nakładając na importerów obowiązek nie tylko raportowania emisji, ale również zakupu i umarzania certyfikatów CBAM. Poniżej przedstawiam kluczowe informacje na temat tego procesu:

Zakup certyfikatów CBAM

• Cena certyfikatów: Cena certyfikatów CBAM będzie powiązana z ceną uprawnień do emisji w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). Będzie ona obliczana na podstawie średniej tygodniowej ceny aukcyjnej uprawnień EU ETS, wyrażonej w EUR za tonę wyemitowanego CO₂.
• Nabywanie certyfikatów: Importerzy będą zobowiązani do nabywania certyfikatów CBAM w ilości odpowiadającej emisjom wbudowanym w importowane towary. Proces ten będzie realizowany za pośrednictwem specjalnie utworzonego rejestru CBAM, dostępnego poprzez Platformę Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC).

Umarzanie certyfikatów CBAM

• Termin umorzenia: Do 31 maja każdego roku importerzy będą musieli umorzyć liczbę certyfikatów CBAM odpowiadającą całkowitym emisjom wbudowanym w towary importowane w poprzednim roku kalendarzowym.
• Procedura umorzenia: Umorzenie certyfikatów będzie polegało na ich wycofaniu z obiegu w rejestrze CBAM, co potwierdzi, że importer uiścił opłatę za odpowiadające im emisje CO₂.

Składanie raportów CBAM

• Kwartalne sprawozdania: W okresie przejściowym (od 1 października 2023 r. do 31 grudnia 2025 r.) importerzy są zobowiązani do składania kwartalnych sprawozdań dotyczących importowanych towarów objętych CBAM. Sprawozdania te należy składać do końca miesiąca następującego po zakończeniu kwartału.
• Roczne deklaracje: Po zakończeniu okresu przejściowego, oprócz kwartalnych sprawozdań, importerzy będą zobowiązani do składania rocznych deklaracji CBAM, w których określą całkowitą ilość importowanych towarów oraz odpowiadające im emisje CO₂.

Ewidencjonowanie towarów CBAM

• Rejestracja towarów: Importerzy będą musieli prowadzić dokładną ewidencję importowanych towarów objętych CBAM, w tym informacje o ich ilości, kraju pochodzenia oraz poziomie emisji wbudowanych.
• Dokumentacja emisji: W celu dokładnego określenia poziomu emisji wbudowanych w importowane towary, importerzy powinni gromadzić i przechowywać dokumentację potwierdzającą te emisje, taką jak certyfikaty od producentów czy wyniki niezależnych audytów.

Przygotowanie do pełnego wdrożenia mechanizmu CBAM wymaga od importerów nie tylko spełnienia obowiązków sprawozdawczych, ale także wdrożenia systemów umożliwiających skuteczne zarządzanie zakupem, umarzaniem i ewidencjonowaniem certyfikatów CBAM.

EUDR – koniec importu surowców pochodzących z wylesiania

EU Deforestation Regulation (EUDR) to przełomowe rozporządzenie, które ma na celu ograniczenie wylesiania wynikającego z produkcji i importu surowców. Obejmuje drewno, soję, olej palmowy, kawę, kakao, wołowinę i kauczuk – produkty, których pozyskiwanie często prowadzi do degradacji lasów tropikalnych.

Przesunięcie terminu wdrożenia na grudzień 2025

Pierwotnie regulacja miała wejść w życie w 2024 roku, jednak ze względu na trudności logistyczne i konieczność dostosowania systemów raportowania oraz śledzenia pochodzenia surowców, termin jej pełnego wdrożenia został przesunięty na grudzień 2025 roku.

Oznacza to, że firmy zyskają dodatkowy czas na przygotowanie się do nowych wymogów. Nie zmienia to jednak faktu, że przedsiębiorstwa powinny już teraz rozpocząć działania w celu dostosowania swoich łańcuchów dostaw do nowych regulacji.

Kluczowe zmiany w ramach EUDR

1. Obowiązek śledzenia pochodzenia surowców

Każda firma wprowadzająca na rynek UE produkty objęte regulacją będzie musiała udowodnić, że nie przyczyniły się one do wylesiania. W tym celu importerzy będą zobowiązani do:

• Podania precyzyjnych danych geolokalizacyjnych dotyczących plantacji lub terenów, z których pochodzi dany surowiec.
• Monitorowania łańcucha dostaw i wykazania, że dany surowiec został pozyskany w sposób zgodny z regulacjami UE.
• Zapewnienia pełnej transparentności – brak dokładnych danych geolokalizacyjnych może oznaczać zakaz wprowadzenia produktu na rynek UE.

2. Nowe wymogi dla dostawców spoza UE

Firmy współpracujące z dostawcami z krajów spoza UE będą musiały upewnić się, że ich kontrahenci:

• Nie prowadzą działalności na terenach objętych wylesianiem po31 grudnia 2020 roku(jest to graniczna data, po której produkty pochodzące z terenów dotkniętych deforestacją nie będą dopuszczone do obrotu w UE).
• Wdrażajązrównoważone metody produkcjizgodne z unijnymi standardami.
• Przedstawiająniezależne audyty środowiskowe oraz dowody na legalne pozyskanie surowców.

Jak firmy mogą się przygotować?

• Wdrożenie systemów śledzenia pochodzenia surowców– inwestycja w rozwiązania IT umożliwiające analizę i monitorowanie łańcucha dostaw.
• Współpraca z certyfikowanymi dostawcami– firmy powinny zadbać o współpracę wyłącznie z producentami posiadającymi odpowiednie certyfikaty potwierdzające zgodność z regulacjami UE.
• Edukacja partnerów handlowych– konieczność uświadomienia dostawcom spoza UE nowych wymagań, aby uniknąć problemów z eksportem do Europy.
• Przygotowanie dokumentacji do audytów – od 2025 roku firmy będą musiały przedkładać dowody na zgodność swoich surowców z EUDR.

Konsekwencje dla firm, które nie dostosują się do EUDR

🚨 Zakaz sprzedaży produktów w UE– firmy, które nie spełnią wymogów EUDR, nie będą mogły importować objętych regulacją surowców.

🚨 Wysokie kary finansowe – podmioty naruszające przepisy mogą zostać obciążone sankcjami, w tym grzywnami na poziomie do 4% rocznego obrotu.

🚨 Zagrożenie dla stabilności łańcucha dostaw – brak dostosowania się do regulacji może prowadzić do wstrzymania importu i konieczności reorganizacji dostawców.

Przesunięcie terminu wdrożenia EUDR na grudzień 2025 roku daje firmom dodatkowy czas na dostosowanie się do regulacji, jednak już teraz warto wdrożyć narzędzia monitorujące łańcuchy dostaw i nawiązać współpracę z dostawcami spełniającymi unijne normy. Firmy, które nie podejmą działań przygotowawczych, mogą stanąć w obliczu poważnych konsekwencji biznesowych, w tym utraty możliwości sprzedaży swoich produktów na rynku unijnym.

Cyfrowe Paszporty Produktowe – nowy standard transparentności i zrównoważonej produkcji

Unia Europejska wprowadza Cyfrowy Paszport Produktu (Digital Product Passport, DPP) jako element strategii na rzecz zrównoważonego rozwoju i gospodarki o obiegu zamkniętym. DPP to elektroniczny dokument zawierający kluczowe informacje o produkcie, takie jak jego pochodzenie, skład, proces produkcji oraz możliwości naprawy i recyklingu. Celem jest zwiększenie transparentności łańcucha dostaw, promowanie zrównoważonej konsumpcji oraz ułatwienie recyklingu i ponownego wykorzystania materiałów.

Kluczowe założenia Cyfrowego Paszportu Produktu:

• Unikalna identyfikacja: Każdy produkt będzie posiadał unikalny identyfikator, dostępny w formie kodu QR, kodu kreskowego lub tagu NFC, umożliwiający dostęp do szczegółowych informacji o produkcie.
• Zakres informacji: DPP będzie zawierał dane dotyczące całego cyklu życia produktu, w tym:
• Dostępność informacji: Podstawowe dane będą dostępne offline, co oznacza, że użytkownicy będą mogli uzyskać kluczowe informacje o produkcie bez konieczności połączenia z internetem.

Harmonogram wdrożenia:

Wprowadzenie DPP będzie realizowane etapami:

• 2026 rok: Obowiązek posiadania Cyfrowego Paszportu Produktu obejmie takie grupy produktów jak elektronika, baterie i tekstylia.
• Kolejne lata: Planowane jest rozszerzenie obowiązku na inne sektory, w tym branżę budowlaną, materiały budowlane, opony i detergenty.

Korzyści wynikające z wprowadzenia DPP:

• Dla konsumentów: Możliwość podejmowania świadomych decyzji zakupowych dzięki dostępowi do pełnych informacji o produkcie, jego wpływie na środowisko oraz trwałości.
• Dla przedsiębiorców: Zwiększenie transparentności łańcucha dostaw, optymalizacja procesów produkcyjnych oraz wzmocnienie zaufania klientów poprzez dostarczanie rzetelnych informacji o produktach.
• Dla środowiska: Promowanie zrównoważonej produkcji i konsumpcji, redukcja odpadów oraz wspieranie gospodarki o obiegu zamkniętym.

Wyzwania dla przedsiębiorców:

Wdrożenie Cyfrowego Paszportu Produktu wiąże się z koniecznością:

• Dostosowania procesów produkcyjnych i logistycznych do nowych wymogów,
• Inwestycji w systemy informatyczne umożliwiające gromadzenie i udostępnianie danych o produktach,
• Współpracy z dostawcami w celu uzyskania niezbędnych informacji o komponentach i surowcach.

Wprowadzenie Cyfrowego Paszportu Produktu stanowi istotny krok w kierunku zrównoważonej gospodarki, przynosząc korzyści zarówno konsumentom, przedsiębiorcom, jak i środowisku naturalnemu.