Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem rozwiązań dotyczących zwalczania wylesiania i degradacji lasów

Polski projekt ustawy implementującej EUDR – co czeka przedsiębiorców po 30 grudnia 2025 r.?

W maju 2023 r. Unia Europejska przyjęła rozporządzenie 2023/1115 (EUDR), które stanowi przełom w zakresie odpowiedzialności środowiskowej w globalnym łańcuchu dostaw. Celem regulacji jest ograniczenie wylesiania i degradacji lasów poprzez wprowadzenie wymogu należytej staranności dla firm wprowadzających określone towary na rynek unijny lub wywożących je z UE.

Polska przystąpiła właśnie do etapu implementacji tych przepisów na poziomie krajowym. W wykazie prac legislacyjnych rządu pojawił się projekt ustawy oznaczony numerem UC101, który ma uzupełnić przepisy unijne o kluczowe rozwiązania proceduralne i instytucjonalne. Co to oznacza w praktyce dla przedsiębiorców?

EUDR – co reguluje rozporządzenie unijne?

Rozporządzenie EUDR obejmuje siedem grup produktów: bydło, kakao, kawę, palmę olejową, kauczuk, soję i drewno, a także wszelkie towary pochodne zawarte w załączniku nr I. Od 30 grudnia 2024 r. przedsiębiorcy nie będą mogli wprowadzać tych produktów do obrotu ani ich eksportować bez uprzedniego przeprowadzenia procedury należytej staranności (due diligence).

Podstawowym wymogiem jest złożenie oświadczenia o należytej staranności (DDS) do właściwego organu krajowego – dokumentu potwierdzającego, że produkt:

nie pochodzi z obszarów wylesionych po 31 grudnia 2020 r.,
został legalnie pozyskany zgodnie z prawem kraju produkcji,
jest w pełni identyfikowalny w łańcuchu dostaw.

Rozporządzenie jest bezpośrednio stosowane w krajach UE, jednak wymaga uzupełnienia w zakresie struktur instytucjonalnych, procedur kontrolnych, trybu składania oświadczeń, monitoringu i sankcji – i tu pojawia się rola krajowej ustawy.

Co reguluje projekt UC101?

Projekt ustawy o zmianie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz niektórych innych ustaw (UC101) ma za zadanie określić, w jaki sposób Polska będzie egzekwować przepisy EUDR. Obejmuje m.in.:

wyznaczenie organów właściwych do nadzoru nad poszczególnymi towarami,
procedurę składania oświadczenia DDS i jego aktualizacji,
tryb przeprowadzania kontroli,
monitorowanie ryzyka niezgodności w handlu,
tryb przekazywania dokumentacji, wymianę informacji i doradztwo techniczne,
możliwość zawieszania obrotu towarami oraz podejmowania środków tymczasowych,
działania naprawcze i sankcje w przypadku naruszeń.

Wyznaczeni inspektorzy, czyli kto będzie egzekwować przepisy?

Projekt przewiduje podział kompetencji między wyspecjalizowane inspekcje branżowe:

Inspekcja Ochrony Środowiska – drewno i produkty drewniane,
Inspekcja Handlowa – kauczuk i jego pochodne,
IJHARS – kawa, kakao, soja i olej palmowy,
Inspekcja Weterynaryjna – bydło i produkty pochodne.

Każdy z organów będzie uprawniony do prowadzenia kontroli, żądania dokumentacji, a także podejmowania decyzji o czasowym wstrzymaniu obrotu produktami niespełniającymi wymogów.

Praktyczne konsekwencje dla przedsiębiorców

Wejście w życie projektu UC101 oznacza, że już w 2025 roku firmy będą musiały dysponować systemem należytej staranności, obejmującym m.in.:

identyfikowalność towaru do działki produkcyjnej (geolokalizacja),
ocenę ryzyka i środki zaradcze,
udokumentowaną analizę zgodności z przepisami kraju pochodzenia,
regularne aktualizowanie danych i reagowanie na nowe informacje.

W przypadku kontroli, brak możliwości udowodnienia należytej staranności może skutkować zablokowaniem dopuszczenia do obrotu, sankcjami finansowymi lub działaniami naprawczymi. Dotyczy to zarówno firm importujących, jak i eksportujących.

Co dalej?

Na chwilę obecną projekt UC101 znajduje się na etapie zapowiedzi legislacyjnej, nie opublikowano jeszcze pełnej treści ustawy. Jednak już teraz warto przygotować się do nadchodzących obowiązków:

audytować własny łańcuch dostaw pod kątem ryzyka wylesiania,
wdrażać procedury traceability i systemy DDS,
rozpocząć dialog z dostawcami spoza UE, którzy mogą nie znać wymogów EUDR,
monitorować prace legislacyjne i aktualizacje na stronie RCL.

Podsumowanie

Rozporządzenie EUDR i polski projekt UC101 zmieniają zasady gry dla wielu branż. Od 2025 roku samo posiadanie certyfikatów nie wystarczy – liczyć się będzie realna zdolność do udowodnienia, że dany produkt nie przyczynił się do wylesiania. Dla importerów to nowe wyzwanie regulacyjne, ale też potencjalna przewaga konkurencyjna – transparentny łańcuch dostaw to przyszłość zrównoważonego handlu międzynarodowego.

Jeśli chcesz być na bieżąco z tym, jak przygotować firmę na EUDR i dostosować systemy do wymogów należytej staranności, śledź nasz profil i zapisz się do naszego newslettera. W kolejnych publikacjach omówimy praktyczne aspekty wdrożenia EUDR w Polsce, w tym wzory dokumentacji, procedury audytu i strategię komunikacji z dostawcami spoza UE.